Dịch tả heo Châu Phi (ASF) là mối đe dọa lớn với ngành chăn nuôi heo. Tìm hiểu về những vấn đề liên quan đến phòng ngừa và kiểm soát dịch ASF toàn diện giúp bảo vệ đàn heo hiệu quả, giảm thiểu rủi ro dịch bệnh.
1. Dịch tả heo Châu Phi (ASF) Là Gì?
Dịch tả heo Châu Phi (ASF) là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus ASFV (African Swine Fever Virus) — một loại virus DNA sợi đôi, có kích thước lớn thuộc họ Asfarviridae, lây lan trực tiếp (heo khỏe tiếp xúc heo bệnh, heo tiếp xúc với người mang virus ASFV) và có tỷ lệ tử vong cao. Gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi heo trên toàn cầu.
(Heo nhiễm dịch ASF)
2. Tình Hình Các Chủng Virus ASF Hiện Nay
Theo tài liệu “Tỷ lệ lưu hành và cách phòng ngừa PRRS&ASF&PED ở Trung Quốc” của giáo sư Chu (Prof. Zhou), từ 2018 đến nay tại Trung Quốc, các chủng virus ASF lưu hành ngày càng đa dạng:
- Genotype II: phát hiện tháng 8/2018 là chủng độc lực cao, T4/2020 phát hiện các chủng độc lực trung bình và thấp của kiểu gen II ở phía nam Trung Quốc.
- Genotype I: phát hiện từ năm 2020-2021, là chủng độc lực thấp.
- Chủng tái tổ hợp Genotype I & II: Phát hiện năm 2021, đây là chủng có khả năng truyền ngang mạnh, tỷ lệ tử vong cao. Từ năm 2022-2023 có 30% số mẫu xét nghiệm phát hiện chủng này, từ năm 2024 đến nay, độc lực kiểu gen này suy yếu.
- Chủng đột biến gen B646L (p72): Phát hiện năm 2022 rải rác ở một vài địa phương.
Việc hiểu được các chủng virus này là yếu tố tiên quyết để xây dựng kế hoạch phòng chống hiệu quả.
3. Quy Tắc An Toàn Sinh Học Tại Trang Trại
An toàn sinh học đóng vai trò cốt lõi trong chiến lược phòng chống ASF, nguyên tắc chung:
• Phân khu sạch – bẩn, đảm bảo luồng di chuyển một chiều.
• Khử trùng bằng ozone, tia UV, hóa chất chuyên dụng.
• Giám sát thực thi an toàn sinh học bằng camera 24/7, kiểm tra chéo nghiêm ngặt, lấy mẫu xét nghiệm tầm soát định kỳ.
• Kiểm soát con người, vật tư, phương tiện ra vào trại theo quy trình nghiêm ngặt.
• Kiểm soát an toàn sinh học khi xuất bán heo:
- Để giảm nguy cơ lây lan ASF qua hoạt động thương mại.
- Khử trùng xe vận chuyển, khu trung chuyển và điểm giao nhận.
- Lấy mẫu môi trường trước và sau khi xuất chuồng.
- Cấm nhân sự nội bộ tiếp xúc trực tiếp với phương tiện bên ngoài.
• Theo dõi định kỳ và báo cáo liên tục:
- Lấy mẫu hàng tuần tại điểm nguy cơ: phòng tắm, khu cách ly, xe vận chuyển, cửa thông gió…
- Đặc biệt tăng cường trong mùa thu đông, thời điểm virus hoạt động mạnh
• Xử lý heo bệnh và heo chết:
- Có các khu xử lý heo bệnh & heo chết theo quy định của pháp luật (đốt, hầm tự hủy, chôn lấp)
- Có quy trình, quy định đối với nhân sự tại khu vực này tránh bị vấy nhiễm mầm bệnh từ heo bệnh, heo chết chưa rõ nguyên nhân.
- Lấy mẫu hạch bẹn nông để xét nghiệm, cần lưu ý tránh vấy nhiễm khi lấy mẫu
- Khử trùng định kỳ khu vực và thiết bị dùng để xử lý heo bệnh & heo chết.
4. Biện Pháp Phát Hiện Sớm ASF
Để phòng ngừa dịch tả heo Châu Phi, trang trại cần tăng cường phát hiện sớm thông qua các biện pháp:
• Lấy mẫu dịch họng, dịch mũi, máu gốc đuôi từ heo nghi nhiễm kiểm tra tại phòng xét nghiệm.
• Theo dõi đặc biệt với heo nái mang thai (qua lượng ăn, các biểu hiện lâm sàng).
• Lấy mẫu Swab kiểm tra định kỳ môi trường, vật tư, phương tiện, nhân sự ra vào trại.
• Gửi mẫu đến phòng xét nghiệm uy tín, đạt chuẩn, trang thiết bị hiện đại & bộ kit chẩn đoán nhạy; cần có sự kiểm tra đối chứng tại 2 phòng lab khác nhau trên cùng 1 mẫu.
(Mẫu gửi về phòng xét nghiệm)
Việc xây dựng hệ thống phòng ngừa và kiểm soát dịch tả heo Châu Phi toàn diện không chỉ bảo vệ đàn heo mà còn giữ vững năng suất, uy tín và an toàn thực phẩm. Từ nhận diện virus, kiểm soát vật tư - nhân sự - quy trình xuất bán đến các biện pháp phát hiện sớm ASF, mỗi khâu đều cần triển khai nghiêm ngặt, khoa học và đồng bộ.
